Organy

Instrument to opus 1 Polskiej Fabryki Organów z Brzezinki na Górnym Śląsku. Był to polski oddział firmy Rieger, utworzony dla ominięcia przepisów celnych. Fabryka ta zbudowała tylko dwa instrumenty – drugi znajduje się w kościele ewangelickim w Goleszowie.

Wiatrownice stożkowe. Organy posiadają miech pływakowy umieszczony w pomieszczeniu za chórem, który zasila dmuchawa firmy Ventus. Ciśnienie 90 milimetrów słupa wody. Stół gry umieszczony jest przed szafą organową przodem do prezbiterium. Instrument jest w dobrym stanie technicznym. Szafa organowa zawieszona jest na drewnianych filarach.

Do budowy instrumentu  wykorzystano najprawdopodobniej kilkadziesiąt piszczałek pochodzących z poprzedniego instrumentu, oraz podzespoły firmy Rieger (m. in. stół gry i głosy językowe). Szafa organowa pochodzi z poprzedniego instrumentu, o którym nie ma żadnych informacji.

Rozmieszczenie sekcji brzmieniowych:

• lewa część szafy organowej – sekcja manuału I;
• środkowa część szafy organowej – sekcja manuału II w szafie ekspresyjnej;
• prawa część szafy organowej – sekcja pedału.

Skala manuałów: C-g3 (manuału II do g4 - realny super); skala pedału: C-f1.

W 2001 roku została przeprowadzona gruntowna renowacja instrumentu wykonana przez mgr. inż. Olgierda A. Nowakowskiego z Zabrza. Renowacja obejmowała między innymi: 

1. Usunięcie wad konstrukcyjnych, najpoważniejsze wady: 
   • źle wykonane prowadnice zaworów stożkowych i niechlujnie wbite sztyfty prowadzące;
   • nieprawidłowy, zbyt płytki montaż rurek ołowianych wyjściowych i łączników w kontuarze;
   • przebicia międzytonowe na wkrętach mocujących piszczałki do wiatrownic;
   • chwiejny i niebezpieczny montaż Bourdonu 16', Violonu 16' i wiatrownicy prospektowej Chorałbasu 4';
   • zbyt płytkie osadzenie przekaźników pneumatycznych (zaledwie 5 mm) groziło oberwaniem, zwiększono je zatem do 15 mm;
   • źle wykonanie uszczelnień przekaźników pneumatycznych, które nie gwarantowało uszczelnienia;
2. System powietrzny (zasilanie);
3. Kontuar;
4. Szafę organową;
5. Trakturę;
6. Wiatrownice;
7. Aparat dźwiękowy (w tym rekonstrukcja i wymiana niektórych piszczałek), intonacja.

Podczas renowacji zostały przeprowadzone badania instumentu, podczas których odkryto pochodzenie głosów, inskrypcje na elementach organów oraz przewidywaną skalę poprzedniego instrumentu.

Specyfikacja głosów ustalona podczas remontu w 2001 roku przez Olgierda Nowakowskiego

(S) – stary instrument, (ON) – Olgierd Nowakowski, (PFO) – Polska Fabryka Organów

Manuał I

1. Bourdon 16' – drewniany (S)
2. Pryncypał 8' – C (PFO), Cis, D, Dis (Olgierd Nowakowski), E-g3 (S) [Cis-dis1 prospekt]
3. Róg kozi 8' – (PFO)
4. Gamba 8'– (PFO)
5. Salicjonał 8' – C-H (ON), c-g3 (S, ON, PFO)
6. Flet major 8' – C-fis2 drewniane otwarte, przerobione (S), g2-g3 metalowe (PFO)
7. Oktawa 4' – (S)
8. Trawersflet 4' – (PFO)
9. Piccolo 2' – (S)
10. Fournitura 4x – C-h1 (S, PFO), c2-g3 (ON)
11. Trąbka 8` – (Rieger?)

Manuał II

1. Pryncypał skrzypcowy 8' – metalowy (PFO)
2. Portunal 8' – C (PFO), Cis-fis3 drewniane (S), fis3-g4 (PFO)
3. Kryt jemny 8' – (PFO)
4. Echo-gamba 8' – (PFO)
5. Vox coelestis 8' – (PFO)
6. Prestant 4' – (PFO)
7. Flet minor 4' – C-f2 (S), fis2-g4 (PFO)
8. Kwinta 2 2/3' – (PFO)
9. Flageolette 2' – (PFO)
10. Tercja 1 3/5' – (PFO)
11. Obój 8' – (Rieger?)

Pedał

1. Echobas 16' – (PFO)
2. Subbas 16' – C-E (PFO), F-fis1 (S)
3. Violonbas 16' – C (PFO), Cis-cis1 (S), d1-f1 (PFO)
4. Pryncypał 8' – C (PFO), Cis-dis1 (S), e1-f1 (PFO) [Cis-dis1 prospekt]
5. Oktawbas 8' – C (PFO), Cis-cis1 (S), d1-f1 (PFO)
6. Chorałbas 4' – (PFO), całość w centralnej części prospektu
7. Puson 16' – (Rieger?)

Inskrypcje wewnątrz instrumentu

1. Na piszczałce Cis Violonu 16': Maciej Przybylski, Organmistrz z Bielska reperował 20 lipca 1883 na 100 lat... [dalej nieczytelne];
2. Na jednej z piszczałek Violonu 16' naklejona gazeta z 1876 roku;
3. Na desce mieszków rejestrowych II manuału napis ołówkiem: Hans Johna 22. 11. 1951 oraz Olgierd A. Nowakowski organmistrz z Zabrza 31 maj 2001;
4. Na ławeczkach znajdują się nazwy głosów; na ławeczce Vox coelestis 8' zdeformowana nazwa fokszylesty.

Przewidywana skala poprzedniego instrumentu: manuały prawdopodobnie C-c3 lub C-d3; pedał z całą pewnością C-c1 (sądząc po doróbkach PFO).